بررسی پاسخ به تنش خشکی برخی ارقام پیشرفته گندم پاییزه با استفاده از صفات زراعی و الگوی پروتئینی

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر تعدادی از صفات زراعی در ارقام پیشرفته گندم، آزمایشی در طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. عامل اصلی سه سطح آبیاری (آبیاری مرسوم، قطع آبیاری بعد از سنبله دهی و قطع آبیاری پنج روز بعد از گلدهی) و عامل فرعی 12 ژنوتیپ گندم پاییزه (چهار ژنوتیپ مقاوم، چهار ژنوتیپ بینابین و چهار ژنوتیپ حساس به خشکی) همراه با دو رقم شاهد آذر 2 و سرداری بود. نتایج تجزیه واریانس ژنوتیپ های گندم در سه شرایط متفاوت آبیاری نشان داد که در صفات طول ریشک، تعداد روز تا رسیدگی، طول دوره ی پر شدن دانه، وزن هزاردانه، بیوماس و عملکرد بین رژیم های متفاوت آبیاری اختلاف معنی دار وجود دارد. در شرایط قطع آبیاری بعد از سنبله دهی (تنش شدید) کاهش معنی داری در طول دوره ی پر شدن دانه، تعداد روز تا رسیدگی، وزن هزاردانه، بیوماس و عملکرد مشاهده شد ولی طول ریشک بیشتر شد. اختلاف بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات به جز تعداد روز تا رسیدگی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل ژنوتیپ × نوع آبیاری برای کلیه صفات غیر معنی دار بدست آمد. بیشترین عملکرد را ژنوتیپ های 14، 6 و 3 به خود اختصاص دادند که همگی از ژنوتیپ های مقاوم بودند. بر اساس تجزیه گروهی ژنوتیپ-های گندم مشخص شد که گروه مقاوم گندم دارای تعداد پنجه بارور، ارتفاع، عملکرد و وزن هزاردانه بیشتری بود و از نظر تعداد روز تا سنبله دهی و گلدهی با گروه حساس اختلاف معنی داری نداشت ولی در زمان کمتری به دوره ی زایشی رسید. تعداد دانه در سنبله آن کم بود به همین دلیل وزن هزار دانه بیشتری داشت. قطع آبیاری موجب کاهش معنی دار صفات وزن هزار دانه، عملکرد، بیوماس، تعداد روز تا رسیدگی و طول دوره ی پر شدن دانه شد ولی صفت طول ریشک بر اثر قطع آبیاری افزایش یافت. محاسبه شاخص های gmp، mp و sti ضمن داشتن همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش نشان داد که ژنوتیپ های 1، 3، 6، 7، 12 و 14 بیشترین مقاومت به خشکی را دارند و ژنوتیپ 11 حساس ترین ژنوتیپ به شمار می رود. روشsds- page برای پروتئین های ذخیره ای گلوتنین نشان داد که ژنوتیپ های حساس فاقد یک گلوتنین با وزن مولکولی پایین هستند. بررسی الگوی پروتئینی برگ پرچم سه گروه گندم با روش فوق تحت شرایط متفاوت آبیاری نشان داد که تنش متوسط و شدید باعث حذف یا اضافه شدن پروتئین خاصی نمی شود بلکه شدت بیان پروتئین ها تغییر می کند. در شرایط تنش متوسط، ژنوتیپ های حساس با بیان کمتری مواجه شدند به خصوص ژنوتیپ های 12 و 11 ولی در شرایط تنش شدید به غیر از ژنوتیپ های گروه حساس، ژنوتیپ های گروه بینابین نیز با کاهش بیان همراه بودند. در حالیکه ژنوتیپ های مقاوم در سه شرایط متفاوت آبیاری رفتار تقریباً یکسانی داشتند.